Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre 2022 yılında yaklaşık 2,3 milyon kadın meme kanseri tanısı aldı ve 670 bin kişi bu hastalık nedeniyle yaşamını yitirdi. Erkeklerde de görülebilse de (%0,5–1 oranında), vakaların %99’u kadınlarda görülmektedir.

Meme kanseri, memede bulunan süt kanalları veya süt üreten lobüllerdeki hücrelerin kontrolsüz çoğalmasıyla başlar. Erken evrede fark edildiğinde tedavi başarısı yüksektir; ancak ilerleyen dönemlerde lenf düğümleri ve diğer organlara (akciğer, karaciğer, kemik, beyin) yayılabilir.

Kimler Risk Altında?

En güçlü risk faktörü kadın cinsiyeti ve ileri yaştır. Bunun dışında:

• Genetik yatkınlık: BRCA1, BRCA2, PALB-2 mutasyonları

• Aile öyküsü (ancak hastaların çoğunda aile öyküsü yoktur)

• Hormonal faktörler: Adet başlangıç yaşı, ilk doğum yaşı, menopoz sonrası hormon tedavisi

• Yaşam tarzı faktörleri: Obezite, alkol, tütün kullanımı, düşük fiziksel aktivite

• Radyasyona maruziyet

Meme kanserlerinin yaklaşık yarısı, bilinen risk faktörü olmayan kadınlarda gelişir.

Belirtiler

Erken evrede çoğu zaman belirti vermeyen meme kanseri, ilerleyen aşamalarda şu işaretlerle kendini gösterebilir:

• Memede veya koltuk altında ele gelen, genellikle ağrısız kitle

• Memenin boyutunda, şeklinde veya görünümünde değişiklik

• Ciltte çukurlaşma, kızarıklık veya kalınlaşma

• Meme ucunda içe çekilme, şekil değişikliği veya akıntı (özellikle kanlı akıntı)

• Memede veya meme ucunda açıklanamayan ağrı

Bu belirtilerden herhangi biri görüldüğünde vakit kaybetmeden tıbbi değerlendirme yapılmalıdır.

Erken Teşhis ve Tarama

Erken teşhis, meme kanseri ile mücadelede en güçlü silahtır. DSÖ, taramanın genellikle 50–69 yaş arası kadınlarda mamografi ile yapılmasını önerse de Türkiye’de olguların yarısı 50 yaş altı olduğu için 40–69 yaş arasındaki kadınlara her iki yılda bir mamografi taraması önerilmektedir.

Tarama yöntemleri:

• Kendi kendine meme muayenesi: Her ay, adet bitiminden sonra yapılmalı.

• Klinik meme muayenesi: Doktor tarafından belirli aralıklarla yapılmalı.

• Mamografi: Erken evrede saptama için en güvenilir yöntem.

• Meme MR: Yüksek risk grubundaki kadınlar için önerilebilir.

Yüksek risk taşıyan (genetik mutasyonu olan, aile öyküsü güçlü olan) kadınlarda tarama yaşı ve sıklığı kişiye özel belirlenmelidir.

Tedavi Yöntemleri

Tedavi; tümörün tipi, evresi ve hastanın genel sağlık durumuna göre planlanır. Çoğunlukla birden fazla yöntemin kombinasyonu kullanılır:

1. Cerrahi:

   • Lumpektomi: Sadece tümörlü dokunun çıkarılması

   • Mastektomi: Tüm memenin alınması

   • Gerektiğinde lenf düğümlerinin çıkarılması (sentinel lenf düğümü biyopsisi)

2. Radyoterapi: Ameliyat sonrası kalan kanser hücrelerini yok etmek ve tekrarlama riskini azaltmak için uygulanır.

3. İlaç Tedavisi:

   • Hormon tedavisi: Hormon reseptörü pozitif kanserlerde kullanılır.

   • Kemoterapi: Hormon reseptörü negatif veya ileri evre tümörlerde uygulanır.

   • Hedefe yönelik tedaviler: HER2 pozitif kanserlerde trastuzumab gibi biyolojik ajanlar tercih edilir.

Tedavinin başarısı, erken başlanmasına ve planın eksiksiz uygulanmasına bağlıdır.

Korunma ve Farkındalık

Meme kanserini tamamen önlemek mümkün olmasa da, riski azaltmak için şu önlemler önerilir:

• Sağlıklı beslenme ve ideal kilonun korunması

• Düzenli fiziksel aktivite

• Alkol tüketiminin sınırlandırılması

• Sigara kullanımının bırakılması

• Düzenli tarama programlarına katılmak

Dünya Sağlık Örgütü’nün Küresel Meme Kanseri Girişimi (GBCI), 2040 yılına kadar meme kanseri ölüm oranını yılda %2,5 azaltarak 2,5 milyon hayat kurtarmayı hedefliyor.
Bu hedef; erken teşhis, zamanında tedaviye erişim ve kapsamlı bakım modellerinin güçlendirilmesiyle mümkün.

Meme kanseri, erken teşhis edildiğinde tedavi edilebilir ve ölüm oranları ciddi şekilde azaltılabilir. Her kadının kendi meme sağlığını takip etmesi, belirtileri ciddiye alması ve düzenli kontrollerini yaptırması büyük önem taşır. Sağlık profesyonelleri, toplumu bilinçlendirme ve tarama programlarının yaygınlaştırılmasında kritik bir rol üstlenmektedir.

Unutmayın: Erken tanı hayat kurtarır.