Aromaterapi; geçmişi antik çağlara dayanan ,yaklaşık 6000 yıllık tarihi olan, bitkilerin kök, yaprak veya çiçeğini damıtarak elde edilen yağların beden ve ruh sağlığının tedavisinde kullanıldığı alternatif bir bütünsel terapi şeklidir. Kullanılan esansiyel yağlar solunması veya cilde uygulanması yoluyla vücut üzerinde çeşitli olumlu etkiler yaratır. Aromaterapinin kadın sağlığında koku yoluyla rahatlama,ağrıyı hafifletme özelliklerinden faydalanıldığı gibi; antiseptik özellikleri de kullanılarak vulva sağlığı üzerinde etkin olduğu yapılan çalışmalarla gösterilmiştir.
Uçucu yağlar emilim ve koku yolu ile vücuda girdikten sonra kendine has reseptörlere bağlanarak elektrokimyasal bir mesaj ile limbik sisteme iletim yaparlar.Bu iletime yanıt olarak da bireyde rahatlama,sedasyon,öfori gibi etkiler oluşmaktadır.Bunun yanı sıra yine uçucu yağlarda bulunan analjezik maddenin beyin sapını uyararak endorfin, dopamin, noradrenalin ve serotonin salgılanmasını teşvik ettiği ve dolayısıyla ağrı kesici özelliklerinin de olduğu düşünülmektedir.Tüm bu özelliklerine istinaden kadınlarda çok sık rastlanan ve kronikleşen vajinal enfeksiyonlarda,sistitte,adet öncesi ve menopoz semptomlarını hafifletmede,doğumda ağrı azaltmada ve cesaret verici olarak aromaterapinin kullanımlarına dair çeşitli bilimsel çalışmalara/uygulamalara rastlamaktayız.
Kadın Sağlığında Kullanılan Uçucu Yağlar Nelerdir?
Uygulamada ve üzerinde yapılan çalışmalarda sıklıkta rastladığımız, kadın sağlığında kullanılan bazı uçucu yağları incelersek;
Lavanta Uçucu yağı; Linalil asetat,linalol,sineol,limonen,geraniol içeren renksiz/soluk sarı renkli çiçeksi ot kokulu bir uçucu yağ olan lavanta yağının sakinleştirici,yatıştırıcı,duygusal dengeleyici,antiseptik,antiinflamatuar,analjezik etkilerinin, menopoz sonrası kadınlarda sıcak basması,gece terlemesi,cinsel fonksiyon bozuklukları gidermede,adet öncesi semptomları ve ağrıyı hafifletmede,doğum öncesi stresi azaltmada,doğum sırasında ve sonrasındaki ağrıyı hafifletmede kullanımı mevcuttur.
Nioli/Niaouli Uçucu yağı; 1,8-sineol,linalol, citronellol, limonen, benzil benzoat, fenil etil alkol, stearik asit, ricinoleic asit içeren berrak renkli keskin bir uçucu yağ olan Nioli yağının arındırıcı,antimikrobiyal,antiseptik,antiviral,antifungal etkileri ,idrar yolu enfeksiyonu,kaşıntı,yanma,akut/kronik mantar enfeksiyonlarında ,genital flora sağlığını korumada kullanılmaktadır. En popüler kullanımı iç çamaşırının kenarına birkaç damla uygulama şeklindedir.
Çay ağacı Uçucu yağı; Terpinen-4-ol ,1,8-sineol,pinen,simen,seskiterpenler,seskiterpen alkoller içeren uçuk sarı-yeşil renkte keskin kafur kokulu bir uçucu yağ olan çay ağacı yağı, Nioli ile aynı familyadan olup kadın sağlığında benzer etkinliklerde kullanılır. Antibakteriyel,antiviral,antifungal,antiinflamatuar etkileri sayesinde üriner ve genital enfeksiyonlarda kullanımı mevcuttur.
Misk adaçayı Uçucu yağı; Linalil asetat, linalol,öjenol içeren meyveli,çiçeksi kokulu bir uçucu yağ olan misk adaçayı yağının sakinleştirici,östrojen düzenleyici,antispazmodik,afrodizyak etkileri, adet ağrılarını ve menopoz semptomlarını hafifletmede,cinsel isteksizlikte,doğum ağrılarında rahatlama sağlamada kullanılabilmektedir.
Ylang ylang Uçucu yağı; Metil benzoat,metil salisilat,öjenol,geraniol,linalol içeren uçuk sarı renkli,çiçeksi kokulu bir uçucu yağ olan ylang ylang yağı, sakinleştirici,stes giderici,antispazmodik,yatıştırıcı,afrodizyak, östrojen ve oksitosin dengeleyici etkidedir.Benlik saygısında artış sağlayarak afrodizyak amaçlı ve menopoz semptomlarını hafifletici olarak kullanılabilir.
Klinik Çalışmalar;
2017’de yapılan, menopoz sonrası kadınlarda lavanta, rezene, sardunya ve gül yağını kombine inhaler olarak kullandıkları çalışmada, aromaterapinin cinsel fonksiyon üzerindeki etkisi incelenmiş ve kombine inhaler aromaterapinin menopoz sonrası kadınlarda cinsel işlevi iyileştirdiği bulunmuştur.[1]
“Preeklamptik Gebelerde Aromaterapi Uygulamaları” üzerinde yapılan bir derleme çalışmasında ;Çay ağacı yağı (Melaleuca Alterniflolia) vajinal mantar, soğuk algınlığı ve gribe karşı ayrıca sistit ve idrar yolu enfeksiyonunu rahatlatmak için pubis üzerine kompres uygulama amacıyla,Ylang Ylang yağı (Cananga Odorata) gevşeme, stres, korku, anksiyete, hafif hipotansiyon/preeklampsiyi önlemek için kullanılmakta olduğu yer almaktadır.[2]
48 adet dismenoreli hastaya uçucu yağ karışımı (Lavanta (Lavandula officinalis), misk adaçayı (Salvia sclarea) ve mercanköşk (Origanum majorana) ile 2:1:1 oranında %3 konsantrasyonda kokusuz kremde seyreltilmiştir) ve kontrol karışım alt karın masajı ile son adetin sonundan bir sonraki adetin başlangıcına kadar günlük olarak uygulanmıştır.
Sonuçta; aromatik yağ masajı, primer dismenoresi olan ayaktan hastalarda rahatlama sağlamış ve esansiyel yağ grubunda adet ağrısının süresini azaltmıştır.[3]
Anksiyetenin giderilmesinde, benlik saygısının artırılmasında Ylang-ylang esansiyel yağının kullanımını doğrulamak için Portekiz'de bir hemşirelik grubundan 34 profesyonelin yer aldığı bir pilot çalışma gerçekleştirilmiştir. Sonuçlar, bu bitkinin kullanımının benlik saygısında önemli bir değişikliğe yol açtığına dair açık kanıtlar göstermiştir. Ayrıca, afrodizyak özelliğe sahip olup cinsel soğuklukta kullanılabileceği kaydedilmiştir.[4]
Sonuç ;
Aromaterapi pek çok alanda olduğu gibi kadın sağlığında da yer bulan alternatif bir terapi şeklidir.Uçucu yağların masajla/inhalasyonla uygulanması yolu ile pek çok kadın sağlığı problemlerine çözüm olabilmesi umut vermekte,ilgili bilimsel çalışmalar ise her geçen gün artmaktadır.Ancak tabiî ki tüm uygulamalarda olduğu gibi kontrendikasyonlara,literatürde yer alan uyarılara,uygulama dozlarına dikkat edilmeli,mutlaka hekim/eczacıya danışarak bir uzman denetiminde kontrollü olarak tedavi protokollerinde yer almalıdır.
Kaynak
[1]: Malakouti J, Jabbari F, Asghari-Jafarabadi M, Javadzadeh Y & Farshbaf-Khalili A. (2017). The Impact of ginkgo biloba tablet and aromatherapy inhaler combination on sexual function in females during postmenopausal period: A double-Blind randomized controlled trial. International Journal of Women’s Health and Reproduction Sciences, 5(2), 129–136.
[2]: Eren, D., & Küçükkaya, B. (2023). Preeklemptik Gebelerde Aromaterapi Uygulamaları: Derleme. Balkan Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 27-40.
[3]: Ou, M. C., Hsu, T. F., Lai, A. C., Lin, Y. T., & Lin, C. C. (2012). Pain relief assessment by aromatic essential oil massage on outpatients with primary dysmenorrhea: a randomized, double-blind clinical trial. The journal of obstetrics and gynaecology research, 38(5), 817–822. https://doi.org/10.1111/j.1447-0756.2011.01802.x
[4]: Ali B, Al-Wabel NA, Shams S, Ahamad A, Khan SA, Anwar F. (2015). Essential oils used in aromatherapy: A systemic review. Asian Pacific Journal of Tropical Biomedicine, 5(8), 601-611.